een landinrichtingsinstrument om, op basis van vrijwilligheid, snel en gemakkelijk tot een betere verkaveling te kunnen komen, waardoor landbouwers efficiënter en effectiever kunnen werken. Dit in tegenstelling tot de verplichte, dikwijls trage en bureaucratische wettelijke herverkaveling (voorheen: ruilverkaveling).

Het doel van kavelruil is om de landbouwstructuur te verbeteren, waardoor landbouwers efficiënter en effectiever kunnen werken. Dit komt weer ten goede aan de ontwikkeling van het landelijk gebied in het algemeen. Praktisch gezien komt dit neer op bijvoorbeeld percelen dichter bij de bedrijfsgebouwen, concentratie van percelen of vergroting van een huiskavel. Ook instanties als waterschappen, natuurbeschermingsorganisaties en overheden kunnen meedoen aan een kavelruilproject. Op deze manier kunnen naast landbouwdoelstellingen ook recreatieve- of natuurdoelstellingen worden gerealiseerd. Uiteindelijk gaat het om een verbetering van de inrichting van het landelijk gebied als geheel.

Wat zijn de voordelen van kavelruil?

• verbetering van de verkaveling
• vergroting van de huiskavel
• concentratie van percelen
• percelen dichter bij de bedrijfsgebouwen
• besparing van tijd
• besparing van geld
• lagere machinekosten per ha (minder machines, minder onderhoud en minder slijtage)
• betere benutting van de bedrijfsgebouwen
• minder algemene kosten voor bijvoorbeeld slootonderhoud en bodemonderzoek
• hogere opbrengsten
• minder verliezen als gevolg van grotere percelen door slagvaardiger en efficiënter werken
• vergroting verkeersveiligheid
• ontlasting van drukke wegen en dorpen
• minder belasting van het milieu door reductie uitlaatgassen als gevolg van afstandsverkorting

Kavelruil levert, naast de snelheid en effectiviteit, ook belangrijke financiële en fiscale voordelen op voor de deelnemers. Zo worden, indien een kavelruil door de betreffende provincie waarbinnen de te ruilen gronden gelegen zijn wordt goedgekeurd, de transactiekosten (notaris- en kadasterkosten) volledig of grotendeels gesubsidieerd (dit verschilt per provincie). In diverse provincies is, als gevolg van de doorgevoerde bezuinigingen op onder meer de natuurontwikkeling, er minder of geen geld beschikbaar voor subsidiëring van kavelruil. Afhankelijk van de omvang en opzet van de kavelruil is er ook subsidie mogelijk voor kavelaanvaardingswerken of voor de kosten van de kavelruilcoördinator (dit verschilt per provincie en gebied).

Ten slotte geldt er voor de door de deelnemers via de kavelruil verkregen gronden een vrijstelling van overdrachtsbelasting, zodat de kavelruil fiscaal ‘geruisloos’ verloopt. Afhankelijk van de concrete feiten en omstandigheden is het zelfs mogelijk om een agrarische bedrijfswoning via de kavelruil vrij van overdrachtsbelasting over te dragen. Ook een complete bedrijfsverplaatsing via kavelruil behoort tot mogelijkheden.

De belastingdienst kijkt bij een beroep op de vrijstelling van overdrachtsbelasting (een vrijstelling die overigens onvoorwaardelijk is: er is geen volgtermijn of iets dergelijks) enkel of aan de hierna te bespreken voorwaarden voldaan is. Als dat zo is, heb je de fiscale vrijstelling binnen. Van een zelfstandige fiscale beoordeling van de kavelruil is dus geen sprake.